Hiện nay, trước diễn phiến phức tạp của sự lây lan bệnh truyền nhiễm đường hô hấp Covid-19 trên toàn thế giới nói chung và ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã đề ra nhiều giải pháp nhằm ngăn chặn và kiểm soát dịch bệnh, thế nhưng trong thời điểm cả nước đang cùng chung sức chống dịch thì vẫn còn không ít bộ phận người vi phạm các quy định về phòng chống dịch bệnh. Cụ thể thường xuyên xảy ra những hành vi vi phạm sau đây:
1. Quy định về xử phạt đối với các cơ sở kinh doanh bị yêu cầu tạm dừng hoạt động vì Covid-19 nhưng không thực hiện
Điểm a Khoản 4 Điều 11 Nghị định 176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế có quy định như sau:
- Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi sau đây:
“Không thực hiện quyết định áp dụng biện pháp tạm đình chỉ hoạt động của cơ sở dịch vụ ăn uống công cộng có nguy cơ làm lây truyền bệnh dịch tại vùng có dịch.”
Như vậy, nếu các cửa hàng, các cơ sở kinh doanh không thực hiện việc tạm dừng hoạt động vì Covid-19 theo quyết định sẽ bị xử phạt từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng.
Ngoài ra, có thể bị xử lý hình sự nếu: “Chủ cơ sở kinh doanh, người quản lý cơ sở kinh doanh dịch vụ (như quán ba, vũ trường, karaoke, dịch vụ mát-xa, cơ sở thẩm mỹ…) thực hiện hoạt động kinh doanh khi đã có quyết định tạm đình chỉ hoạt động kinh doanh để phòng, chống dịch bệnh Covid-19 của cơ quan, người có thẩm quyền, gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng trở lên do phát sinh chi phí phòng, chống dịch bệnh thì bị xử lý về tội vi phạm quy định về an toàn ở nơi đông người theo quy định tại Điều 295 (Mục 1.3 Công văn số 45/TANDTC-PC ngày 30/3/2020 do Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao)
2. Không đeo khẩu trang phòng dịch Covid-19 tại sân bay, nhà ga, bến xe, siêu thị, phương tiện giao thông…
Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc về việc chống dịch Covid-19, cùng với việc giảm tối đa nguồn lây nhiễm từ bên ngoài bằng mọi biện pháp, từ ngày 16/3, toàn dân sẽ phải thực hiện nghiêm việc đeo khẩu trang tại nơi công cộng có tập trung đông người. Việc đeo khẩu trang tại các nơi công cộng có tập trung đông người như tại siêu thị, sân bay, nhà ga, bến xe, trên các phương tiện giao thông công cộng… sẽ được thực hiện nghiêm ngặt và mọi người dân đều có trách nhiệm thực hiện chỉ đạo này nhằm phòng, chống dịch Covid-19.
Trường hợp không thực hiện đeo khẩu trang tại các khu vực nêu trên, có thể sẽ bị xử phạt hành chính theo điểm a, Khoản 1 Điều 11 Nghị định 176/2013/NĐ-CP, cụ thể như sau:
“Cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 đồng đến 300.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
Không thực hiện biện pháp bảo vệ cá nhân đối với người tham gia chống dịch và người có nguy cơ mắc bệnh dịch theo hướng dẫn của cơ quan y tế.”
Như vậy, trước diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 thì chỉ đạo đeo khẩu trang tại các nơi công cộng có tập trung đông người là cần thiết, mỗi người cần tuân thủ thực hiện trước hết là để bảo vệ mình. Nếu không thực hiện biện pháp bảo vệ cá nhân đối với người tham gia chống dịch và người có nguy cơ mắc bệnh dịch thì có thể sẽ bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 đồng đến 300.000 đồng.
3. Hành vi khai báo dịch bệnh không trung thực
Theo Điều 1 Quyết định 219/QĐ-BYT năm 2020 thì Bộ Y Tế đã bổ sung bệnh viêm đường hô hấp cấp do nCoV gây ra vào danh mục các bệnh truyền nhiễm nhóm A theo quy định tại Điểm a, Khoản 1 và Khoản 2, Điều 3 của Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007.
Khoản 1 Điều 6 Nghị định 176/2013/NĐ-CP quy định: “Cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 200.000 đồng đến 500.000 đồng đối với hành vi không khai báo khi phát hiện người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A”.
Khoản 2 Điều 6 Nghị định 176/2013/NĐ-CP quy định: “Phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
- Che giấu hiện trạng bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A của bản thân hoặc của người khác mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A;
- Không thực hiện việc xét nghiệm phát hiện bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.”
4. Tụ tập đông người tại vùng dịch Covid-19
Điểm c khoản 4 Điều 11 Nghị định 176/2013/NĐ-CP quy định hành vi: “Không thực hiện quyết định áp dụng biện pháp hạn chế tập trung đông người…” bị phạt tiền từ 5000.000 đồng đến 10.000.000 đồng.
Tại Khoản 6 Điều 11 Nghị định 176/2013/NĐ-CP quy định hành vi:“Không thực hiện quyết định cấm tập trung đông người tại vùng đã được ban bố tình trạng khẩn cấp về dịch” bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 30 triệu đồng.
5. Vi phạm quy định về cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế
Tại khoản 1 Điều 10 Nghị định 176/2013/NĐ-CP quy định phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi: “Từ chối hoặc trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trừ trường hợp quy định tại Điểm b Khoản 2 Điều này;”
Tại khoản 2 Điều 10 quy định phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi sau đây: “Từ chối hoặc trốn tránh việc áp dụng quyết định cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, đối tượng kiểm dịch y tế biên giới mắc bệnh hoặc mang tác nhân gây bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A.”
Ngoài ra, người vi phạm các quy định về cách ly y tế có thể bị buộc thực hiện việc cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế đối với hành vi quy định tại Điểm a và Điểm b Khoản 1, Khoản 2 Điều này.
Xử lý hình sự theo Điều 240 Bộ luật Hình sự năm 2015 và Mục 1.1, 1.2 Công văn số 45/TANDTC-PC ngày 30/3/2020 do Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao: tùy trường hợp có thể bị phạt tiền hoặc phạt tù từ 1 - 12 năm.
- Người đã được thông báo mắc bệnh; người nghi ngờ mắc bệnh hoặc trở về từ vùng có dịch bệnh Covid-19 đã được thông báo cách ly thực hiện một trong các hành vi sau đây gây lây truyền dịch bệnh Covid-19 cho người khác thì bị coi là trường hợp thực hiện “hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người” quy định tại điểm c khoản 1 Điều 240 và xử lý về tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm cho người:
+ Trốn khỏi nơi cách ly;
+ Không tuân thủ quy định về cách ly;
+ Từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly;
+ Không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối.
- Người chưa bị xác định mắc bệnh Covid-19 nhưng sống trong khu vực đã có quyết định cách ly, quyết định phong tỏa thực hiện một trong các hành vi sau đây gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng trở lên do phát sinh chi phí phòng, chống dịch bệnh thì bị xử lý về tội vi phạm quy định về an toàn ở nơi đông người theo quy định tại Điều 295:
+ Trốn khỏi khu vực bị cách ly, khu vực bị phong tỏa;
+ Không tuân thủ quy định cách ly;
+ Từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly;
+ Không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối.
6. Tung tin giả về dịch Covid-19
Tại khoản 3 Điều 64 Nghị định 174/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, công nghệ thông tin và tần số vô tuyến điện quy định:
“Phạt tiền từ 20 - 30 triệu đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
- Cung cấp nội dung thông tin sai sự thật, vu khống, xuyên tạc, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức và danh dự, nhân phẩm của cá nhân;
- Cung cấp nội dung thông tin không phù hợp với lợi ích đất nước;
- Giả mạo trang thông tin điện tử của tổ chức, cá nhân khác.”
Quy định này hết hiệu lực từ ngày 15/4/2020 và thay thế bởi quy định tại khoản 1 Điều 101 Nghị định số 15/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử:
“Theo đó, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với tổ chức có hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện một trong các hành vi sau:
- Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân;
…
- Cung cấp, chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân, kích động bạo lực, tội ác, tệ nạn xã hội, đánh bạc hoặc phục vụ đánh bạc…
Bên cạnh việc phạt tiền thì người vi phạm buộc phải gỡ bỏ thông tin vi phạm khỏi các trang mạng xã hội.
Mức phạt tiền đối với cá nhân bằng ½ mức phạt tiền đối với tổ chức vi phạm.”
Xử lý hình sự theo hướng dẫn tại mục 1.4 Công văn số 45/TANDTC-PC ngày 30/3/2020 do Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao:
“Người có hành vi đưa lên mạng máy tính, mạng viễn thông thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, thông tin xuyên tạc về tình hình dịch bệnh Covid-19, gây dư luận xấu thì bị xử lý về tội đưa hoặc sử dụng trái pháp thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định tại Điều 288”.
7. Tăng giá bán khẩu trang
Tại khoản 3 Điều 12 Nghị định 109/2013/NĐ-CP ngày 24/9/2013 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý giá, phí, lệ phí, hóa đơn (Khoản này được sửa đổi bởi Khoản 5 Điều 1 Nghị định 49/2016/NĐ-CP):
- Bán khẩu trang cao hơn giá niêm yết bị phạt tiền từ 05 - 10 triệu đồng.
- Niêm yết giá hoặc niêm yết giá không rõ ràng gây nhầm lẫn:
+ Phạt từ 500.000 đồng - 01 triệu đồng;
+ Vi phạm nhiều lần, tái phạm sẽ bị phạt từ 01 - 03 triệu đồng.
Ngoài ra, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao cũng đã hướng dẫn xác định một số tội danh theo quy định của Bộ luật Hình sự tại Công văn số 45/TANDTC-PC ngày 30/3/2020, cụ thể như sau:
- Người có hành vi đưa trái phép thông tin cá nhân, bí mật đời tư xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của nhân viên y tế, người tham gia phòng, chống dịch bệnh Covid-19, người mắc bệnh, người nghi ngờ mắc bệnh Covid-19 thì bị xử lý về tội làm nhục người khác theo quy định tại Điều 155.
- Người có hành vi lợi dụng dịch bệnh Covid-19 đưa ra thông tin không đúng sự thật về công dụng của thuốc, vật tư y tế về phòng, chống dịch bệnh nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác thì bị xử lý về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 174.
- Người có hành vi đã, đang hoặc nhằm đưa trái phép thuốc, vật tư y tế dùng vào việc phòng, chống dịch bệnh Covid-19 ra khỏi biên giới nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nhằm thu lợi bất chính thì bị xử lý về tội buôn lậu theo quy định tại Điều 188.
- Người có hành vi lợi dụng sự khan hiếm hoặc tạo sự khan hiếm giả tạo trong tình hình dịch bệnh Covid-19 để mua vét hàng hóa đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố là mặt hàng bình ổn giá hoặc hàng hóa được Nhà nước định giá nhằm bán lại để thu lợi bất chính thì bị xử lý về tội đầu cơ theo quy định tại Điều 196.
- Người có hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác cản trở người thi hành công vụ trong phòng, chống dịch bệnh Covid-19 thì bị xử lý về tội chống người thi hành công vụ theo quy định tại Điều 330.
- Người có trách nhiệm trong phòng, chống dịch bệnh Covid-19 nhưng không triển khai hoặc triển khai không kịp thời, không đầy đủ các biện pháp phòng, chống dịch bệnh theo quy định gây hậu quả nghiêm trọng thì bị xử lý về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo quy định tại Điều 360.
Quy định áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với trường hợp phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng (như làm lây lan dịch bệnh cho từ 02 người trở lên, làm chết người…); Áp dụng hình phạt chính là hình phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù nhưng cho hưởng án treo theo đúng quy định của pháp luật đối với trường hợp phạm tội chưa gây ra hậu quả hoặc gây hậu quả ít nghiêm trọng (như chưa làm lây lan dịch bệnh).
Tại thời điểm này mỗi người dân, cá nhân, cơ quan, tổ chức tại địa phương cần nâng cao ý thức chấp hành các quy định của pháp luật, không nên chủ quan, lơ là, coi thường dịch bệnh, phải tuân thủ nghiêm các quy định về phòng chống Covid-19, giữ gìn vệ sinh nơi ở, nơi làm việc, hạn chế tụ tập nơi đông người, tránh phạt sinh, lây lan dịch bệnh./.
Minh Hiền
Bản in